“Xảo trá” mà Lưu Hướng nhắc tới chính là chỉ việc trong lòng mang kế hoạch hiểm độc, có mục đích, biểu hiện giả tạo để làm mê hoặc ngời khác mà đạt được ý đồ thâm sâu của mình. “Chuyết thành” là trong lòng không mang ác niệm, thành tâm thành ý đối đãi với người khác và trong làm việc. Ngôn hành cử chỉ của người “chuyết thành” tựa như ngốc nghếch nhưng thực ra là chất phác mộc mạc, không lừa người khác.
Thời Chiến Quốc, Nhạc Dương là tướng lĩnh của nước Ngụy, phò tá Ngụy Văn Hầu dẫn quân tấn công vào nước Trung Sơn chư hầu. Con trai của Nhạc Dương là Nhạc Thư bị người dân nước Trung Sơn bắt giam trong thành và treo lên để cho Nhạc Dương nhìn thấy mà lung lạc tinh thần. Nhưng Nhạc Dương sau khi nhìn thấy, liền nói: “Vì tình nghĩa quân thần, ta nguyện trung thành với Quân vương, ta tận sức làm hết chức trách của bề tôi, không thể vì tư tình với đứa con mà thay đổi.” Vì thế, Nhạc Dương chỉ huy quân lính tiến đánh thành càng mãnh liệt hơn.
Trước tình thế nguy ngập, quân chủ của nước Trung Sơn là Trung Sơn Vũ Công đã sai giết chết Nhạc Thư rồi lấy thịt làm món canh mang đến cho Nhạc Dương để làm lung lạc tinh thần ông ta một lần nữa. Tuy nhiên Nhạc Dương lại thản nhiên ăn thịt con. Cuối cùng, Trung Sơn Vũ Công phải lui vào rừng núi, sau bị tử trận. Nước Trung Sơn bị diệt vong. Nhạc Dương tiêu diệt được nước Trung Sơn, mở rộng được lãnh thổ cho nước Ngụy, lập được công lớn.
Sau khi Nhạc Dương lập được công lớn, Ngụy Văn Hầu nói với cận thần: “Nhạc Dương vì quốc gia của ta mà phải ăn thịt con trai mình!” Nhưng vị cận thần lại nói: “Ngay cả thịt con trai mình mà cũng ăn thì còn thịt của ai mà ông ta không dám ăn?”
Ngụy Văn Hầu khen thưởng chiến công của Nhạc Dương, đem đất Thọ Linh phong cho Nhạc Dương, nhưng cũng hoài nghi tâm địa của ông ta, cho rằng Nhạc Dương có tâm địa tàn nhẫn, không có tình cảm cốt nhục cha con. Từ đó về sau, Ngụy Văn Hầu không còn tín nhiệm Nhạc Dương và không dùng ông ta nữa.
Nhạc Dương là có công lao nhưng lại khiến người khác ngờ vực, đây là bởi vì truy đuổi công danh mà không để tâm đến ân nghĩa, đánh mất đi lòng nhân ái. Người tàn nhẫn bất nhân làm sao có thể lấy được sự tín nhiệm của người khác?
Trong “Hoài Nam Tử” có ghi chép một câu chuyện kể rằng: Mạnh Tôn là một người rất thích đi săn. Một lần, Mạnh Tôn đi săn thú, săn được một con nai rừng, liền sai thuộc hạ là Tần Tây Ba mổ thịt. Con nai mẹ chạy theo Tần Tây Ba và không ngừng khóc bi thương. Vì thế, Tần Tây Ba không đành lòng giết thịt con nai ấy mà thả nó về với nai mẹ. Sau khi về đến nhà, Mạnh Tôn hỏi Tần Tây Ba về con nai. Tần Tây Ba thành thật nói: “Mẹ của con nai nhỏ ấy không ngừng đi sau tôi và khóc lóc bi thương, vì thế tôi không đành lòng đã thả cho nó về với nai mẹ.” Mạnh Tôn nghe xong, liền đuổi Tần Tây Ba đi.
Một năm sau, Mạnh Tôn lại tìm kiếm và mời Tần Tây Ba trở về làm thầy giáo dạy bảo con trai mình. Người thân của Mạnh Tôn thấy vậy liền hỏi: “Tần Tây Ba có lỗi với ông, vì sao ông lại cho hắn làm thầy giáo của con mình?”
Mạnh Tôn trả lời: “Ngay cả một con nai nhỏ ông ta cũng không nhẫn tâm làm tổn thương thì huống chi đối với con người?”
Đây là có lỗi lại được người tín nhiệm, đó là bởi vì không đánh mất đi lòng nhân ái mà được thế. Người có tấm lòng nhân từ, có những lúc nhất thời gặp phải trở ngại nhưng người nhân thì không ai sánh được, sức mạnh của thiện là vô cùng lớn, cuối cùng chiếm được sự tín nhiệm và tôn trọng của người khác.
Bởi vậy, việc chọn lựa giữa tiến hay thoái của một người là không thể không cẩn thận. Trong lòng có thiện, lấy nhân từ làm gốc tất sẽ biết lúc nào nên tiến, lúc nào nên thoái. Lương thiện như gió mùa xuân, mưa phùn có thể làm dịu đại địa, lòng nhân từ lại giống như ánh sáng mặt trời ấm áp có thể làm tan băng tuyết. Trái lại, lòng bất nhân, làm nhiều việc bất nghĩa thì tất sẽ gặp khó, cuối cùng không có nơi nào sống được yên ổn.
Vào những năm cuối thời Xuân Thu, Trí Bá là người nước Tấn, giỏi về biện luận nhưng lại ngang ngược kiêu ngạo, hung ác bất nhân, vô duyên vô cớ khơi mào chiến tranh vô nghĩa. Trí Bá đòi Ngụy Tuyên Tử phải cấp đất cho mình nhưng Ngụy Tuyên Tử không đồng ý. Lúc ấy, đại thần Nhâm Đăng nói: “Trí Bá hiện giờ đang hùng mạnh, uy thế của ông ta trải khắp thiên hạ, ông ta đã mở miệng đòi đất, nếu không cấp đất cho ông ta thì chẳng khác nào chúng ta gánh tai họa cho các nước chư hầu khác, chi bằng hãy cấp cho ông ta.”
Ngụy Tuyên Tử nói tiếp: “Nếu Trí Bá cứ không ngừng đòi chúng ta cấp đất thì phải làm sao?”
Đại thần Nhâm Đăng nói: “Trước tiên, Ngụy gia chúng ta cấp cho ông ta một chút, sau khi để cho Trí Bá một chút lợi lộc rồi thì ông ta sẽ theo cách đó đòi đất của các nước chư hầu khác. Các nước chư hầu khác cũng đành phải nghe theo nhưng trong tâm nhất định sẽ sinh ra oán hận. Đến lúc đó chúng ta sẽ cùng các chư hầu khác đồng tâm hiệp lực đối phó với Trí Bá. Cứ như vậy chúng ta sẽ được lợi, không chỉ lấy lại được những thứ đã mất.”
Ngụy Tuyên Tử nghe theo lời của Nhâm Đăng, cấp cho Trí Bá một chút đất. Quả nhiên, Trí Bá hướng đến Hàn Khang Tử (vị quân chủ thứ mười của nước Hàn) mà đòi đất. Hàn Khang Tử không dám từ chối. Các nước chư hầu lúc này rơi vào cảnh hoang mang, lo lắng. Sau đó, Trí Bá lại tiếp tục hướng đến Triệu Tương Tử (vị tông chủ thứ chín của nước Triệu) để đòi cấp đất nhưng Triệu Tương Tử từ chối. Vì thế, Trí Bá uy hiếp Hàn, Ngụy tấn công nước Triệu, vây khốn Triệu Tương Tử trong thành Tấn Dương. Nhưng chính vào lúc ấy, ba nước Triệu, Hàn, Ngụy đã hợp mưu đánh bại quân của Trí Bá ở Tấn Dương, cũng bắt được Trí Bá.
Xưa nay, xảo trá không thể sánh với mộc mạc thành thật. Người xảo trá tuy rằng nhất thời được lợi nhưng cuối cùng cũng bị xảo trá hại. Chỉ người thành thật, nhân ái, lương thiện mới có phúc báo, phúc trạch lâu dài.
An Hòa
© 2024 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC