Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ra lệnh áp thuế đối với hàng hóa của 3 đối tác thương mại lớn là Canada, Mexico và Trung Quốc. Ảnh: LATimes.
Thuế nhập khẩu sắp được áp dụng đối với Mexico, Canada và Trung Quốc sẽ là phép thử lớn đối với cách sử dụng đòn thuế quan không chính thống của Tổng thống Mỹ Trump. Áp thuế là biện pháp trừng phạt ưa thích của ông Trump, điều mà ông từng mô tả là “thứ tuyệt vời nhất từng được phát minh”.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng đây là canh bạc lớn nhất, lớn hơn bất kỳ chính sách kinh tế nào mà ông Trump ban hành trong hơn 4 năm ông ở Nhà Trắng trước đây. Và chiến lược này có khả năng gây tổn hại cho điều mà nhiều cử tri quan tâm nhất: nền kinh tế và chi phí sinh hoạt.
Biện pháp thuế mà ông Trump công bố cũng gây ra rủi ro lớn: Chúng có thể gây tác dụng ngược, nâng giá tiêu dùng vốn đã cao tại các cửa hàng tạp hóa, làm rung chuyển thị trường chứng khoán Mỹ vốn đang rung chuyển hoặc làm mất đi công ăn việc làm trong một cuộc chiến thương mại toàn diện.
“Đây có thể là một pha phản lưới nhà lớn nhất từ trước đến nay. Đây là một canh bạc lớn. Đó là công thức làm chậm lại nền kinh tế và làm tăng lạm phát”, Mary Lovely, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nói với CNN trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại.
Từ Wall Street Journal thậm chí còn đi sâu hơn khi xuất bản một bài xã luận gay gắt hôm 1/2 có tựa đề: “Cuộc chiến thương mại ngu ngốc nhất trong lịch sử”. Bài xã luận lập luận rằng lời biện minh của ông Trump về “đòn tấn công kinh tế” vào Canada và Mexico là “vô nghĩa” và cảnh báo chiến lược này có thể kết thúc trong thảm họa.
Một thế giới rất khác
Ông Trump coi thuế quan như một công cụ đàm phán gần như kỳ diệu, một biện pháp mạnh mẽ để đạt được đòn bẩy đối với cả bạn bè và đồng minh. Ông lập luận rằng thuế quan là cần thiết để giải quyết các mối lo ngại lớn, bao gồm thâm hụt thương mại, nhập cư bất hợp pháp và dòng ma túy bất hợp pháp đổ vào nước Mỹ.
Nhưng việc áp thuế trong nhiệm kỳ đầu của ông lại rất khác so với thời điểm hiện tại, khi mà thế giới đã không còn như trước.
Ông Trump đã tuyên bố áp đặt thuế quan đối với 1,4 nghìn tỷ USD hàng nhập khẩu trong hôm 1/2, giờ Mỹ. Con số này cao hơn gấp ba lần lượng hàng hóa nước ngoài trị giá 380 tỷ USD bị áp thuế trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, theo ước tính từ Tổ chức Thuế.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, lạm phát không phải là một vấn đề, nhưng giờ đã khác.
Ngày nay, chi phí cuộc sống ở Mỹ đắt đỏ hơn rất nhiều: từ cửa hàng tạp hóa cho đến đại lý ô tô và hầu hết mọi nơi khác. Người tiêu dùng, nhà đầu tư và các quan chức Cục Dự trữ Liên bang (Fed) hiện nay nhạy cảm hơn nhiều đối với sự tăng giá hàng hóa, dù là mức tăng vừa phải.
Mexico và Canada đã tuyên bố biện pháp trả đũa đòn thuế của ông Trump. Ảnh: Getty.
Nguy cơ tác dụng ngược
Nhà Trắng lập luận rằng quyết định áp thuế của ông Trump sẽ không gây rắc rối cho nền kinh tế Mỹ, nhưng một số nhà kinh tế và chuyên gia thương mại lo ngại sâu sắc vì những khoản thuế này đang nhắm vào các nước láng giềng gần nhất của Mỹ là Canada và Mexico.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông Trump cũng từng đe dọa nhưng chưa bao giờ kích hoạt thuế quan đối với Canada và Mexico. Ông đã bị chính các cố vấn của mình phản đối.
Đánh thuế chung vào Canada và Mexico có thể gây ra sự hỗn loạn trong chuỗi cung ứng trong nền kinh tế Bắc Mỹ vốn có mối liên kết chặt chẽ, dẫn đến giá cả tăng cao.
“Áp thuế cao tới 25% đối với các đối tác thương mại gần nhất của chúng ta có nguy cơ tàn phá cường quốc kinh tế Bắc Mỹ - nơi mà Mỹ đang dựa vào. Tại sao bạn lại muốn đốt nhà của chính mình?”, Christine McDaniel, cựu quan chức thương mại trong chính quyền của Tổng thống George W. Bush, hiện là nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Mercatus của Đại học George Mason, bình luận.
Những lo ngại đó đặc biệt đúng trong ngành công nghiệp ô tô, nơi các bộ phận thường được chuyển qua biên giới nhiều lần trước khi được lắp ráp thành xe và đưa đến đại lý. Wolfe Research ước tính giá một chiếc ô tô thông thường bán ở Mỹ có thể tăng thêm 3.000 USD do đòn thuế mới của ông Trump.
Đòn thuế của ông Trump có thể làm giá cả hàng hóa ở Mỹ gia tăng. Ảnh: Getty.
Rủi ro giá hàng hóa tăng cao
Ngành công nghiệp dầu mỏ Mỹ đã cầu xin Nhà Trắng loại dầu thô khỏi đòn thuế quan vì Canada là nguồn cung dầu ở nước ngoài lớn nhất của Mỹ. Các nhà phân tích đã cảnh báo rằng thuế quan có thể làm tăng giá xăng ở nhiều khu vực của nước Mỹ. Đó là lý do tại sao Nhà Trắng cắt giảm mức thuế đối với năng lượng của Canada xuống 10%, thay vì mức chung 25%.
Giá hàng hóa tại các cửa hàng tạp hóa là một vấn đề lớn đè nặng lên cử tri trong cuộc bầu cử vừa qua. Và Mexico là nguồn cung cấp trái cây và rau quả nước ngoài lớn nhất của Mỹ, trong khi Canada đứng số 1 về ngũ cốc, vật nuôi/thịt và đường/các sản phẩm nhiệt đới.
Bà Lovely cho biết bà “rất” tin tưởng rằng thuế quan của Mỹ sẽ khiến người tiêu dùng trong nước phải chịu mức giá cao hơn - đặc biệt là tại cửa hàng tạp hóa và vật liệu xây dựng. Bà lưu ý rằng sự thay đổi giá trị của tiền tệ có thể làm giảm bớt một số tác động lên giá, nhưng không phải toàn bộ.
“Nó chắc chắn sẽ làm giá cả gia tăng”, bà Lovely nói. “Không thể có chuyện bạn đánh thuế như vậy rồi đột nhiên gánh nặng này biến mất – mặc dù đó là điều ông ấy muốn thuyết phục chúng ta”.
Việc tăng giá do thuế quan sẽ không xảy ra ngay lập tức. Thay vào đó, chúng có thể diễn ra theo kiểu nhỏ giọt khi tác động lan truyền qua các chuỗi cung ứng phức tạp.
“Mọi người sẽ không chứng kiến sự tăng giá đột ngột ngay ngày mai”, bà Lovely nói. “Bạn sẽ thấy sự chuyển dịch giá cả từ từ. Tuần này giá cả sẽ tăng ở cửa hàng tạp hóa, tuần khác giá sẽ tăng ở chuỗi cửa hàng Home Depot”.
Vấn đề là chi phí đầu vào cao hơn, cùng với các mức thuế trả đũa, có thể ảnh hưởng đến chi tiêu của cả doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ - đồng thời gây ra báo động đối với các nhà đầu tư và quan chức Fed.
Theo ước tính của nhà kinh tế trưởng Gregory Daco của EY, thuế quan mà ông Trump áp đặt với Mexico, Canada và Trung Quốc, cùng với mức thuế trả đũa của các quốc gia này, có thể xóa sạch 1,5 điểm phần trăm khỏi tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ vào năm 2025 và 2,1 điểm phần trăm khác vào năm 2026.
“Việc tăng thuế mạnh đối với các đối tác thương mại của Mỹ có thể tạo ra cú sốc đình trệ - một tác động tiêu cực về kinh tế kết hợp với động lực lạm phát - đồng thời gây ra biến động trên thị trường tài chính”, ông Daco viết trong một báo cáo.
Fed có thể đưa ra phản ứng nếu nhận thấy kỳ vọng lạm phát tăng do đòn thuế. Ảnh: Getty.
Trump đang “Đùa với lửa”
Tuy nhiên, rủi ro khó lường nhất chính là cách mà Fed sẽ phản ứng.
Mặc dù Chủ tịch Fed Jerome Powell và các đồng nghiệp của ông có thể sẵn sàng bỏ qua tác động một lần lên giá cả, nhưng thuế quan có thể buộc ngân hàng trung ương Mỹ trì hoãn thêm việc cắt giảm lãi suất.
Giới chức Fed sẽ theo dõi sự thay đổi trong tâm lý người tiêu dùng, nếu có, sau khi đòn thuế của ông Trump bắt đầu phát huy tác dụng, và sau đó sẽ đưa ra phản ứng.
“Nếu thuế quan khiến người dân kỳ vọng về lạm phát cao hơn, Fed có thể chịu sức ép phải thắt chặt các điều kiện tài chính và từ đó đè nặng lên đà tăng trưởng”, ông Daco cho biết trong báo cáo mới.
Tất nhiên, vẫn còn quá sớm để nói chính xác tất cả những điều này sẽ diễn ra như thế nào. Có rất nhiều biến số, bao gồm cả chuỗi cung ứng phức tạp và phản ứng của người tiêu dùng. Giới phân tích cũng cho rằng hoàn toàn có khả năng các bên đạt được thỏa thuận vào phút cuối trước khi các khoản thuế gây ra thiệt hại thực sự.
Tuy nhiên, việc áp thuế cao đối với nhiều loại hàng hóa như vậy là một chiến lược đầy rủi ro, một chiến lược mà ngay cả ông Trump cũng chưa từng thử trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.
Joe Brusuelas, nhà kinh tế trưởng tại RSM nhận định: “Chính quyền đang đùa với lửa”.
Huyền Chi - Viettimes
© 2025 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC